Cẩm nang cây mai chiếu thủy bonsai, đặc điểm thực vật học, các giống mai chiếu thủy, phương pháp trồng, coi sóc, tạo dáng thế và diệt trừ sâu bệnh hại trên mai chiếu thủy, Phân tích những cây mai vàng khủng nhất việt nam...
Tên tiếng anh/Tên khoa học: Water Jasmine/Wrightia religiosa Hook.f
Mai chiếu thủy là những loài cây được ưa chuộng vì đặc tính sinh học của chúng là dễ trồng dễ săn sóc. Mặt khác Mai chiếu thủy có thể ra hoa đều đặn, cây có hoa tạo ra mùi hương thơm ngạt ngào dễ hấp dẫn lòng người.
Mai chiếu thủy có nguồn gốc từ miền Ðông Dương, thường trồng chính yếu làm cảnh, bonsai, cây cảnh trang hoàng sân vườn… mai chiếu thủy biểu trưng cho sự vững bền và lâu bền của gia đình.
vì sao gọi là Mai chiếu thủy?: Hoa có 5 cánh nhìn thoáng qua giống hoa mai, nên có tên gọi là mai. Hoa mai chiếu thủy nở luôn luôn nhìn xuống mặt đất, nên gọi là chiếu thổ, chiếu thủy (vi.wikipedia.org).
Mai chiếu thủy thuộc họ Trúc đào (Apocynaceae). Cây gỗ, thân xù xì, đa dạng cành nhánh nhỏ dễ uốn nắn và cắt tỉa. Chúng ra hoa màu trắng, nở hoa vòng quanh năm, có mùi thơm nhè nhẹ dễ chịu.
Việc săn sóc và xử lý cây cho hoa theo mong ước để thực hiện, chỉ cần kỹ lưỡng đủ nước là có kết quả.
1. Đặc điểm thực vật học, biểu lộ sơ bộ về cây mai chiếu thủy
1.1. Rễ cây mai chiếu thủy
Rễ là phòng ban quan yếu nhất của cây trồng, rễ có chức năng hút nước, dưỡng chất nuôi cây và giúp cây đứng vững.
- Rễ chính: mọc từ phôi rễ ở hạt, mọc sâu giúp cây đúng vững và hút nước, dinh dưỡng.
- Rễ phụ: mọc trong khoảng các mầm phụ ở các cơ quan không giống nhau trên cây (thân, lá, rễ)
Căn cứ vào sự phân bố của rễ trong đất: có hai loại rễ ngang và rễ đứng.
- Rễ ngang (có rễ con): phân bố song song với mặt đất ở độ sâu từ 10 - 100 cm hay sâu hơn. Rễ này có chức năng hút nước, tiếp thu các dưỡng chất...
- Rễ đứng (rễ cái): mọc vuông góc với bề mặt đất, ăn sâu trong khoảng 1 - 10 m có tác dụng giữ cho cây đứng vững. Rễ đứng còn có thể huy động các hoạt chất, nước ở các tầng đất sâu cho cây.
Rễ các dòng thanh mai là dòng rễ chùm không ít rễ con, dù là cây ưa nước nhưng giả dụ nước phổ biến quá cây cũng rất dễ bị úng vạ bị thối rễ nên cây sẽ từ từ bỗng dưng mà chết. Vì thế lúc pha chất trồng chúng ta cần sử dụng loại đất nào phải dễ thoát nước nhưng không giữ nước lại quá lâu. Có thể sử dụng loại đất làm thịt cứng ở bề mặt các nơi có đất thị, đem về phơi khô sau ấy đập thành nhiều cục nhỏ nhỏ khoảng bằng ngón tay út rồi đem trồn cho cây, làm tương tự thì mới giữ nước cho cây khi tưới đủ để cây và cũng song song tạo được nhiểu khoảng hở thông thoáng trong đất giúp cây thoát nước và hô hấp dễ hơn
1.2. Thân cây mai chiếu thủy
Thuộc dạng gổ thân bụi, trên một số loại cây có có những nốt sần (nu), Cây thân gỗ nhỏ, có loại thân xù xì, có loại thân trắng, có loại thân xám đen, phân cành phổ biến, thân giòn, vỏ màu xám đen, mỗi năm cây thường ra liên tục 4-5 đợt cành đối với các tỉnh giấc phía Bắc. Ở các khu vực trồng mai chiếu thủy phía Nam thì do nhiệt độ cao nên cây ra đọt và hoa liên tiếp và đan xen nhau.
1.3. Lá cây mai chiếu thủy
Lá đơn mọc đối không có lá kèm, lá nhỏ hình trái xoan dài hai đầu nhọn, gần nhưng không có cuống màu vàng xanh mọc đối xứng
1.4. Hoa mai chiếu thủy
Hoa tự xim mọc kẽ lá, ra hoa mùa xuân hoa nhỏ có cuống dài màu trắng và thơm, hoa mẫu 5, đài 5 nhỏ hợp gốc, cánh tràng 5 hợp đỉnh chia 5 thùy xếp vặn vẹo, nhị 5 đính trên ống cánh hoa, bầu trên hai ô, quả nang hạt có lông ở đầu
1.5. Quả mai chiếu thủy
Là loại quả khô tự khai, thường trong nhân giống ít khi sử dụng hạt để nhân giống hữu tính, cốt yếu chỉ dùng cho cho công việc nghiên cứu
Mỗi hoa tạo ra hai quả đại hình dải, có mũi và nhọn ở đỉnh, thót nhọn ở gốc, khá rẽ đôi, màu đen đen, có khía dọc, dài 10-12cm, rộng 3-3,5mm. Hạt hình dải dài 6mm, rộng 1mm mang chùm lông mềm màu trắng.
==== > Tìm hiểu thêm: giá mai vàng hiện nay 2023, định giá cây mai vàng
2. Các giống mai chiếu thủy
Mai chiếu thủy có 3 loại: Lá to, Lá Trung và Lá Nhỏ (Lá Kim). Về màu da của cây, trong 3 loại ấy còn có Màu Đen, Xanh, Vàng, Trắng, hiện nay trong các nhà vườn còn có phổ biến giống được cho là bị đột biến gien và do "thổ nhưỡng" đặc trưng nên trồng được loại cây ấy, như: Mai lá tứ, Kim thanh mai, Thanh mai…
2.1. Mai chiếu thủy lá to
Các loại da trắng, da đen, da xanh, da vàng, da láng, nu thường, nu gò công… lá dài, lá tròn, có loại hoa 20 cánh lá rũ, 20 cánh lá thẳng…
Hoa mai chiếu thủy có màu trắng, mùi thơm, mọc trên một cọng dài kết thành chùm. Hoa loại lá lớn thường có 5 cánh nhìn thoáng qua giống hoa mai, nên có tên gọi là mai. Hoa mai chiếu thủy nở luôn luôn nhìn xuống mặt đất, nên gọi là mai chiếu thổ hay mai chiếu thủy.
2.2. Mai chiếu thủy lá trung
* Trung nu, nu Gò Công hay nu sọ khỉ (mặt khỉ)
Mai chiếu thủy nu mặt khỉ Gò Công (một số địa phương khác có trồng giống mai nu nhưng có da màu đen) trị giá ở chỗ có phổ biến u nần (bông chiếu xuống đất), được dân chơi kiểng sành điệu yêu thích. Giống mai này hiện đã được Trung ương Hội Sinh vật cảnh Việt Nam công nhận có nguồn gốc trong khoảng “Làng mai nu Thạnh Nhựt”. Tại buổi Hội thảo do Trường đại học kỹ thuật thị trấn hội và nhân văn, đại học công nghệ Tự niên TP. Hồ Chí Minh và đại học Cần Thơ kết hợp công ty ở Cần Thơ năm 2001, một số tỉnh giấc, thành như: Long An, Bến Tre, TP. Huế… có quan điểm tranh biện về nguồn gốc của giống mai này. Sau lúc xem xét một số luận cứ dựa trên hạ tầng công nghệ, nhà văn Sơn Nam đã kết luận, kiểng cổ Nam bộ (trong đó có mai nu) có xuất xứ từ vùng đất Gò Công thuộc thức giấc Tiền Giang.
* Thanh Mai:
- Lá dầy, có hình bầu dục (hơi tròn ), mọc thành hai hàng, lá có gân & màu xanh đậm , nách lá thưa. - Thân tương đối có màu xanh tím, hơi tròn… - Bông lớn (như mai chiếu thủy lá trung), nhưng ít bông.
2.3. Mai chiếu thủy lá kim
Hay còn gọi là kim giòn, kim thanh mai, kim lá tứ, kim đuôi chồn, lá tứ xù. (Hiện nay không ít người hay nhầm cây thanh mai và cây kim thanh mai: Loại kim thanh mai đúng lá chỉ lớn hơn hạt tấm 1 chút thân xù xì, thường không có gốc lớn, tại dưới gốc mọc rất nhiều mầm con.
(Lá giòn: cũng là loại lá hướng thiên hình chữ thập, nhưng lá nhỏ dài nhỏ hơn, màu xanh nhạt hơn, ít nu hoặc ko có)
* Kim thanh mai
- Về đơn thuần giống như thanh mai nhưng lá nhỏ hơn, khoảng cách giữa các mắt lá rất khít, thân đa dạng nu nói cả cây con, bông nhỏ & tương đối ít bông. Lưu ý chủng loại nầy thích hợp làm bonsai Mini, chưa phát hiện được cây lớn (chu vi gốc trên 30cm). Vỏ cây màu xám đen hoặc màu trắng xám.
* Mai chiếu thủy lá tứ
- Lá mỏng hơn so với kim thanh mai, đuôi lá hơi nhọn, mọc tứ diện, lá có màu xanh nhạt, nách lá nhặt thường có rộng rãi chồi mọc ra trong khoảng các nách lá.
- Thân phổ biến cạnh khến, đa dạng gân làm cho thân hơi vuông, thân phần lớn tương đối trắng xanh, cây cao to.
- Bông nhỏ nhưng nhiều bông.
- lúc ta cắt giật thì ở gần chỗ vết cắt, nách lá, khu vực thân cây đặc thù là gốc và rễ… thường mọc ra không ít chồi nhỏ.
- 01 nách có 03 lá mà đều ở mọi nách lá.
Có 02 loại lá tứ: Tứ long xuyên & tứ đuôi chồn . Lá tứ đuôi chồn khó làm cây vì cành cấp 1 mọc ra thì dài & to mãi. Còn cành cấp 2, cấp 3 rất ít & hầu như chơi lớn mạnh (loại này rất rẻ & ít người chơi bonsai)
Về cơ bản 02 loại lá tứ đều như nhau. Nhưng lúc nhìn cây lá tứ long xuyên thì cành nhánh xum xuê, mọc tứ tung, um tùm (kể cả chi cấp 1,2,3) còn lá tứ đuôi chồn thì chỉ có cành cấp 1 phát triển dài , nhưng cành cấp hai,3 thì chỉ có vài cọng & độ dài ko có, nên khó làm ra cây. Nếu như chơi đuôi chồn thì cốt yếu là rừng hoặc cây đa thân, còn Bonsai thì chào thua ….
(Lá tứ: lá non trên cộng (những nhánh lá thẳng đứng) 4 chiếc lá trên cùng có hình chữ thập - nên gọi là lá tứ, nhiều nu)
* Mai chiếu thủy Kim Giòn
- Lá xanh khá ngã vàng , đuôi lá nhọn hơn nhìn lá mọc ngay hàng đặc thù giống này rất giòn bẻ gãy nghe đã tay lắm, rất khó uốn chi lắc lượn như Kim thanh mai - trừ những nghê nhân có kinh nghiệm.
- Về ưu điểm Kim giòn là rất siêng ra hoa.
- điểm yếu thân giòn tương đối khó uốn chi.
Thêm vào đó còn loại mai chiếu thủy mình không rõ nguồn gốc ở đâu, có thể khởi hành từ khu vực Bình Phước là loại lá kim nhọn và nhỏ như hạt lúa thường dùng để ghép lồng mức làm cây trang hoàng.
==== > Xem thêm: Hoa mai vàng Bến Tre: Mua ở đâu? Cách nhận dạng ra sao?
3. Yêu cầu ngoại cảnh của cây mai chiếu thủy
Cây mai ko kén đất trồng. Các loại đất giết, đất cát pha, sét pha, đất phù sa, đất đỏ bazan, thậm chí đất có lẫn đá sỏi... Vẫn trồng mai được. Miễn là đất đấy chẳng hề là đất chết, đất quá nghèo nàn hoạt chất cây trồng chẳng thể trồng các giống cây khác được.
Cây mai thích hợp với những nơi có khí hậu nóng ẩm, nhiệt độ trong khoảng 25o - 30oC là tốt nhất, mai có thể chịu cất được nhiệt độ cao hơn trong phổ thông ngày, thậm chí nhiều tháng, nhưng với những vùng có khí hậu mát lạnh dưới 10oC thì mai sinh trưởng kém.
Cây mai ưa nắng, nhưng khả năng chịu khô hạn chỉ ở mức tương đối. Mai thích hợp với vùng có 2 mùa mưa nắng rõ rệt. Trong mùa mưa thì mưa đa dạng, mùa nắng thì trùng vào mùa cây thay lá, trổ hoa.
Mai chiếu thủy ưa ánh sáng nhẹ, nắng nhiều làm cho quả dễ bị cháy nám. Mai chiếu thủy cần lượng nước vừa đủ ẩm là công đoạn cây ra lá và hoa, nên duy trì độ ẩm đều đặn suốt năm.
Mai chiếu thủy sợ gió bão, sẽ làm gãy đổ cành trốc gốc...
Độ pH phù hợp trồng Mai chiếu thủy trong khoảng 5,5-6,5 đất thông thoáng tơi xốp phổ thông mùn. Mai chiếu thủy cần phổ biến lân, kali hơn đạm.